Kolekcja obrazów Władysława Syrokomli

Wystawa ze zbiorów Litewskiego Muzeum Narodowego poświęcona 200-leciu urodzin poety

Wystawa czynna w Muzeum Władysława Syrokomli

w Borejkowszczyźnie 30 września – 3 grudnia 2023 r.

Można przypuszczać, że początki kolekcjonowania przez Władysława Syrokomlę dzieł sztuki zbiegają się z przeniesieniem się rodziny poety do Borejkowszczyzny. Z Załucza, gdzie poeta mieszkał w latach 1844-1852, przewieziono przeważnie bibliotekę i archiwum, natomiast nie zachowały się wiadomości o dziełach sztuki.

Lata spędzone w Borejkowszczyźnie były bardzo owocne w twórczości poety. Tutaj powstały najlepsze dzieła, z łaciny już przetłumaczył renesansową poezję Polski i Litwy, stał się powszechnie szanowanym i lubianym poetą. Wiele podróżował po Litwie i opisał wrażenia, jakich doświadczył, przygotował zapiski z podróży o znanych na Litwie miejscowościach, pomnikach przyrody, zabytkach kultury i ludziach. Zajęcia literackie pozwoliły poecie utrzymać folwark i rodzinę.

Nowe środowisko kulturalne w Wilnie sprzyjało zainteresowaniu sztuką. Władysław Syrokomla włączył się do otoczenia intelektualistów – pisarzy, malarzy, muzyków, uczonych, w którym to środowisku kolekcjonerstwo częściej było zasadą, niż wyjątkiem. Głębszemu zainteresowaniu się sztuką mogła rownież sprzyjać praca poety z kolekcją sztuki w Wileńskim Muzeum Starożytności. Dla inteligencji ruch kolekcjonerski był jednym ze sposobów, aby zachować istnienie kultury narodowej. „Syrokomla byl nienasycony, gdy zachodziła mowa o rysunkach i obrazach“ – pisał Józef Ignacy Kraszewski, pierwszy jego biograf.

Niewielki dworek w swoich na pierwszy rzut oka skromnych pokojach mieścił niezwykłą kolekcję obrazów i starożytności, bibliotekę i archiwum. Osoby odwiedzające dworek zapamiętały eleganckie artystyczne wnętrza, gdzie obok stert książek było wiele obrazów, medali i figurek. Kolekcja książek Władysława Syrokomli liczyła około 2,5 tys. tomów. Poeta dzieła sztuki gromadził na różne sposoby – część ich nabył  sam,  część otrzymał w prezencie. Największa część zgromadzonych dzieł sztuki świadczy o jego bliskich związkach ze środowiskiem artystycznym, kontaktach z twórcami w sprawach swoich zajęć literackich oraz z bliskimi przyjaciółmi.

W jednym z artykułów poeta opisując swoją kolekcję wymienia ponad 30 dzieł sztuki; z nich tylko o około 15 wiemy, gdzie się znajdują.  Wielka część zachowała się w domu Ludwiki Bylińskiej (1886-1966) zamieszkłej przy ul. Tilto. Po jej śmierci obrazy zostały przekazane ówczesnemu Muzeum Historyczno-Etnograficznemu. Właśnie je można obejrzeć na tej wystawie.

Z ułożonego przez poetę katalogu wiemy, że w Borejkowszczyźnie zgromadzone były dzieła o różnej wartości artystycznej, zarówno znanych malarzy, jak i amatorów. W większości to płótna twórców współczesnych poecie. Kolekcja składała się z dzieł Michała Elwiro Andriollego, Ferdynanda Chotomskiego,  Wincentego i Władysława Dmochowskich, Wojciecha Gersona, Anny Gzowskiej, Ludwika Jagielskiego, Franciszka Kostrzewskiego, Józefa Ignacego Kraszewskiego, Aleksandra Lessera, Faustyna Łopatyńskiego, Władysława Majeranowskiego, Jana Moraczyńskiego, Henryka Pillatiego, Benedykta Skrzyckiego, Adama Szemesza, Aleksandra i Wincentego Sleńdzińskich, Józefa Szermentowskiego, Antoniego Zaleskiego i Jana Zienkiewicza.

Niemalże wszystkie na wystawie znajdujące się obrazy wracają do swego pierwszego domu – na dobrze im znane ściany i do otoczenia, w którym  je skrupulatnie i troskliwie umieścił poeta.